Note

Говийн амьдрал хэцүү-энэ нь сүүлийн 2 жилд Номгон сумын нутгаар хур бороо оролгүй ган гачиг болсонтой холбоотой хэлсэн байх хэмээн таамаглаж байна. Учир нь тэрээр нутгийнхаа байгаль орчин, ургамал, усаар бахархадаг тухай хэлж байсан юм.

Ноолуурын тухайд тэрээр ноолуурыг цагаан, улаан, хар хэмээн ялган үнэлж авч байгаад дургүй байдаг тухайгаа хэлж байсан юм. Яагаад гэвэл малчин хүн малаа тэр нь хар тэр нь цагаан хэмээн ялгаж малладаггүй, бүх малаа л адилхан малладаг тийм байхад ингэж ноолуурыг өнгөөр ялгаж байгаа нь ченж нар мөнгө унагаах арга болсон хэмээн үзэж байгаагаа илэрхийлж байсан юм.

Цагаан ноолуур +100’000 төгрөг

Улаан ноолуур 95’000 төгрөг

Хар ноолуур 85’000 төгрөг орчим болдог

“Муухай ноолуур” буюу тас хар ноолуур байвал бүүр хямдхан байдаг гэнэ.

Тэрээр “Өрхийн Наран” хэмээх хоршооны гишүүн байсан ба жил болгон хоршоондоо тодорхой хэмжээний ноолуур тушаана хэмээн гэрээ байгуулдаг гэж байв. Жишээлбэл: энэ жил өөрийнхөө малын байдлыг ажиглаж байгаад 200 кг ноолуур тушаах боломжтой байвал тэрүүгээрээ хоршоотойгоо гэрээ хийдэг байна.

Хоршоонд

Хоршоонд орсоноор тэжээл өвс арай хямд, цагаан сарын үеэр хүү багатай зээл авах боломжтой зэрэг давуу талууд бий болдог гэнэ.

Хоршоо болон Ченж нар аль аль нь ч ноолуурын их мялж авдаг гэж байв.

Ноолуурын үнэ тогтмол бус хэлбэлзэж буй байдал тухайн өрхийн амьжиргаанд нөлөөлдөг, үүнийг тогтвортой жилд гарсан ханш өнгөний ялгаагүйгээр жигд 100’000 төгрөг ба түүнээс өндөр ханшаар өгдөг бол болох гээд байна гэж байсан.

Үүнээс ноолуурын үнэ ханш хэлбэлзэж буй байдал нь тухайн малчдын амьжиргаанд нөлөөлж байгаагаас гадна сэтгэл санааны байдалд сөргөөр нөлөөлж байгаа мэт санагдаж байсан юм.

Тэрээр 900 орчим ямаатай ба ноолуураа самнаж тушааж олсон мөнгөө оюутны төлбөр, банкны зээлээ дархад зарцуулаад үлдсэн мөнгөөр нь ахуйн хэрэглээндээ зарцуулдаг гэж байв.

4 сарын 20-оос ямаагаа самнаж эхэлдэг ба 6 сарын үед дуусдаг байна. Ямаа самнахад тухайн хаврын цаг агаарын байдал нөлөөлдөг ба хүйтэн байгаад байвал самнахгүй байгаад л байдаг гэж байв.

Ухна сайн байвал ишиг нь сэргэлэн байдаг гэх ба ишиг нь хавар төллөсөний дараа 7-10 хоног гардаж маллахгүй бол болдоггүйгээрээ хургаас ялгаатай гэх ба түүнээс цааш төдийлөн онцгой ялгаатай зүйл байдаггүй гэж байв.

Ямаанд ноолуураас гадна цаг сайхан байвал сүү цагаан идээ борлуулж нэмэлт орлого олдог байна.