Note

Энэ жил бороо хур муутай, гандуу жил болж байна. Айлууд отроор нүүж явсан. Өөрөө нүүгээгүй шалтгаан нь малын тоо цөөн тул нүүгээгүй. Мөн дээрээс нь отор нүүдэл хийж явах хүн хүчний асуудалтай байсан байж болно.

400 орчим бага мал буюу хонь, ямаатай.

3 өнгийн ноолуур байдаг. цагаан ямааны ноолуур хамгийн үнэтэй, дараагаар нь улаан ямаа тэгээд хар ямааны ноолуур хамгийн хямдхан байдаг.

Эр ямаа 900-1кг ноолуур авна.

Эм ямаа 500-600 гр ноолуур авна.

Сувай ямаа арай илүү ноолууртай

Шүдлэн 500 гр гарна гэхдээ сайн зөөлөн сайн ноолуур гардаг, хамгийн үнэтэй ноолуур байдаг.

Ченжүүд ноолуурын үнийг тогтоодог, 3 сар гаргаад тогтоодог. Эхэн үедээ 120000 төгрөг хүрж байгаад ноолуур элбэгшээд ирэхээр 90000 төгрөг болж унадаг. Энэ нь зах зээлийн хуультай хамааралтай байгаан харагдаж байгаа юм. Нийлүүлэлт ихэсээд ирэхээр аливаа бараа бүтээгдэхүүний үнэ унадаг зах зээлийн хууль үйлчилж байгаа нь харагдаж байна.

Тиймээс ноолуурын үнийг хэзээ өгөхөөс үл хамааран хэзээд тогтвортой байлгах хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлж байсан.

Хоршоонд ороод нэг жил болж байгаа энэ хавар анх удаагаа ноолуураа хоршоонд өгч үзсэн. Хоршоонд өгөх ченжэд өгсөнөөс дээр байсан. Учир нь өмнө нь ченж нар авахдаа хялгастай гэх маягаар ноолуурын үнийг унагааж голж шилдэг байсан. зарим жилүүдэд ноолуурын үнийг бүр унагаадаг учраас малчдын орлого багасдаг. Малчид ихэвчлэн малын зээлээ төлдөг учир үнэ унагахаар хүнд тусдаг.  Малчдын амьдралд ноолуурын орлого нийт 50% гүйцэтгэдэг учраас хүнд тусдаг. малчдын орлогын эх үүсвэр нь ноолуурын орлого, махлаж зарсан орлого, сүү цагааны идээний орлогоос бүрддэг. Махлаж зарахдаа мөн ченж нарт зардаг ба ченж нар мөн л үнэ тогтоодог. Сүү цагаан идээ мөн ченж нарын гараар дамждаг учир малчдын амьдрал бүхэлдээ ченж нараас хамааралтай байна. Малчид ноолуурын үеэр ихэвчлэн хүн хүч дутвал Ямаа самнах хүн хөлсөлдөг. Энэ жилээс хоршоонд орсноор хэд хэдэн давуу тал үүссэн.

1.Хоршооноос өвөлжилт хүндрэвэл өвс тэжээл өгнө.

2.Банкнаас бага хүүтэй мөнгө зээлдэг.

3.Ноолуурыг голж шилэхгүйгээр ченж нарыг бодвол тогтсон үнээр авдаг.

Малчдын амьдралд хаврын орлого бол ноолуур зун бол намар сүү цагаан идээ өвөр дөхөөд ирхэд мал махны орлогоос бүрддэг болохоор энэ бүхэнд ченж нар үнэ тогтоож байгаа учир бидний амьдралын орлого бүхэлдээд ченж нараас хамааралтай болоод байна гэтэл ченж нар малчидын орлого болох малаас гарч буй бараа бүтээгдэхүүний үнийг барьж байна. Манай Номгон сумын ченж нар гэхээс илүү аймгаас ирсэн ченж нар илүүтэй үнэ унагааж байна. бид нар хувьд хэн энэ тэр танил тал гэлтгүй аль үнэ гайгүй хэлсэн ченжид өгдөг тогтмол харилцаатай байдаг ченж гэж бараг байхгүй байна.